ไส้เลื่อน (Hernia) คือภาวะที่ ลำไส้หรือส่วนของอวัยวะภายในดันตัวผ่านผนังกล้ามเนื้อที่อ่อนแรงหรือมีช่องโหว่ ทำให้เห็นเป็น “ก้อนตุง” นูนขึ้นใต้ผิวหนัง โดยพบบ่อยที่สุดบริเวณ ขาหนีบ สะดือ และผนังหน้าท้อง
แม้ไส้เลื่อนจะไม่ใช่โรคฉุกเฉินทันที แต่เป็นภาวะที่ ไม่หายเอง และมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนอันตรายได้หากปล่อยทิ้งไว้นานเกินไป
ดังนั้นการ “รู้ทันตั้งแต่แรกเริ่ม” คือสิ่งสำคัญที่สุด
ไส้เลื่อนเกิดจากอะไร?
สาเหตุหลักมี 2 แบบสำคัญที่พบในคนไทยจำนวนมาก:
1) กล้ามเนื้ออ่อนแรงตามธรรมชาติ
- อายุ 40 ปีขึ้นไป
- ผู้ที่เคยผ่าตัดหน้าท้องมาก่อน
- กล้ามเนื้ออ่อนแรงจากกรรมพันธุ์
2) ความดันในช่องท้องเพิ่มขึ้นบ่อย ๆ
- ยกของหนัก
- ไอเรื้อรัง
- เบ่งอุจจาระบ่อย
- น้ำหนักตัวมาก
- ตั้งครรภ์
เมื่อกล้ามเนื้อที่ควรปิดช่องโหว่ไม่แข็งแรง ลำไส้จึงดันตัวออกมา กลายเป็น “ก้อนตุง” ที่หลายคนเริ่มสังเกตได้
ไส้เลื่อนมีอาการอย่างไร? เช็ก 6 อาการเริ่มต้นที่พบบ่อย
1) มีก้อนตุงขึ้นตอนยืน ไอ หรือยกของ เป็นสัญญาณชัดที่สุด หากนอนลงแล้วก้อนยุบ มักเป็น “ไส้เลื่อนจริง”
2) รู้สึกหนัก ๆ ตื้อ ๆ บริเวณที่ตุงขึ้น
3) กดแล้วเจ็บหรือแสบร้อน
4) เจ็บแปลบเวลาไอ ยกของ หรือเปลี่ยนท่า
5) ก้อนค่อย ๆ โตขึ้นเรื่อย ๆ ในช่วงหลายเดือน
6) ในผู้ชายอาจปวดร้าวลงถุงอัณฑะ
ถ้ามีมากกว่า 2 ข้อ แนะนำให้พบศัลยแพทย์เพื่อตรวจยืนยันทันที
เพราะไส้เลื่อนระยะเริ่มต้นรักษาได้ง่ายกว่า ฟื้นตัวเร็วกว่า
ไส้เลื่อนอันตรายไหม? ปล่อยไว้จะเกิดอะไรขึ้น
โดยทั่วไป ไส้เลื่อนไม่ได้เป็นอันตรายทันที
แต่ถ้าปล่อยไว้นาน อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนที่ “ต้องผ่าตัดฉุกเฉิน” ได้แก่:
1) ลำไส้ติดค้าง (Incarcerated Hernia) : ก้อนตุงแข็ง ดันกลับเข้าไม่ได้ เจ็บมาก
2) ลำไส้ขาดเลือด (Strangulated Hernia) – ภาวะอันตรายมาก
อาการ:
- ปวดมาก
- คลื่นไส้อาเจียน
- ท้องอืด
- ก้อนสีคล้ำ
- ไข้
→ ต้องผ่าตัดด่วน ไม่เช่นนั้นอาจเกิดการติดเชื้อในช่องท้องรุนแรง
3) เพิ่มโอกาสลำไส้บิดตัว ทำให้ปวดท้องเฉียบพลัน
สรุป: ไส้เลื่อนไม่ควรปล่อยทิ้งไว้ เพราะ “ยิ่งนานยิ่งอันตราย” และไม่สามารถหายเองได้
ไส้เลื่อนหายเองไหม?
ไม่หายเอง
ไม่ว่าจะประคบ นวด แปะพลาสเตอร์ หรือสวมเสื้อพยุงล้วนไม่ทำให้ช่องกล้ามเนื้อที่ฉีกเปิดปิดลงได้
ไส้เลื่อนสามารถหายขาดได้ เฉพาะด้วยการผ่าตัดซ่อมผนังกล้ามเนื้อ เท่านั้น
ซึ่งปัจจุบัน “ผ่าตัดแบบส่องกล้อง” เป็นวิธีที่แพทย์แนะนำมากที่สุดเพราะเจ็บน้อยและฟื้นตัวไว
ไส้เลื่อนควรผ่าตัดเมื่อไร? สัญญาณที่ต้องรีบพบแพทย์
ผ่าตัดทันที (Urgent) หากมีอาการต่อไปนี้
- ก้อนแข็ง ดันกลับเข้าไม่ได้
- เจ็บมากขึ้นเรื่อย ๆ
- ก้อนเปลี่ยนสี คล้ำแดง
- คลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด
ควรผ่าตัดแบบนัดหมาย (Elective) หากพบว่า
- มีก้อนตุงชัดมากขึ้น
- เจ็บเวลายืนหรือยกของ
- ก้อนมีขนาดใหญ่ขึ้น
- ใช้ชีวิตลำบาก เช่น เดินนาน ๆ แล้วเจ็บ
หากตรวจพบตั้งแต่แรก จะสามารถเลือกผ่าตัดแบบ ส่องกล้องแผลเล็ก ฟื้นตัวเร็ว กลับบ้านได้ใน 1 วัน ลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อนกว่าแบบฉุกเฉินหลายเท่า
ใครบ้างเสี่ยงเป็นไส้เลื่อน?
กลุ่มเสี่ยงที่พบบ่อย ได้แก่:
- ผู้ชาย มากกว่าผู้หญิง 8–10 เท่า
- อายุ 40 ปีขึ้นไป
- ผู้ที่ ยกของหนักเป็นประจำ
- ผู้ที่ ไอเรื้อรัง / สูบบุหรี่
- ผู้ที่เคย ผ่าตัดหน้าท้อง มาก่อน
- ผู้ที่เป็น โรคปอดเรื้อรัง (COPD)
- หญิงตั้งครรภ์
หากอยู่ในกลุ่มนี้ ควรตรวจเช็กทันทีที่เริ่มมีก้อนตุงหรือรู้สึกตื้อ ๆ ที่ขาหนีบ
รักษาไส้เลื่อนอย่างไรให้หายเร็ว?
ปัจจุบันมี 2 วิธีหลักในการรักษา:
1) ผ่าตัดผ่านกล้อง (Laparoscopic Hernia Repair) — ฟื้นตัวเร็วที่สุด
ข้อดี:
- แผลเล็ก 0.5–1 ซม.
- เจ็บน้อยกว่า
- กลับบ้านเร็ว
- ฟื้นตัวใน 3–7 วัน
- ลดโอกาสกลับมาเป็นซ้ำ
- เหมาะกับผู้ที่มีไส้เลื่อนสองข้าง หรือเคยผ่าตัดแบบเปิดแล้วกลับเป็นซ้ำ
2) ผ่าตัดแบบเปิด (Open Repair)
แพทย์อาจแนะนำในบางกรณี เช่น ก้อนใหญ่มากหรือมีพังผืดเยอะ
แต่พบว่าเจ็บมากกว่าและต้องพักนานกว่าแบบส่องกล้อง
ดูแลตัวเองหลังผ่าให้หายเร็ว
- หลีกเลี่ยงการยกของหนัก 2–4 สัปดาห์
- ใส่ผ้ารัดพยุงตามคำแนะนำ
- เดินช้า ๆ เพื่อกระตุ้นการไหลเวียน
- รับประทานอาหารไฟเบอร์สูงป้องกันท้องผูก
- พบแพทย์ตามนัดเพื่อตรวจติดตาม
ไส้เลื่อนพบแพทย์เร็ว = หายเร็ว และปลอดภัยกว่า
การตรวจพบเร็วทำให้:
- เลือกผ่าตัดแบบส่องกล้องได้
- เจ็บน้อยกว่า
- กลับบ้านไว
- ลดความเสี่ยงลำไส้ติดค้าง
- ลดการผ่าตัดแบบฉุกเฉิน
- ค่าใช้จ่ายโดยรวมไม่บานปลาย
ยิ่งตรวจไว…ยิ่งรักษาได้ง่ายขึ้นมาก
ปรึกษาศัลยแพทย์ไส้เลื่อน รพ.วิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
ศูนย์ศัลยกรรมผ่านกล้อง รพ.วิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
ให้บริการตรวจ ประเมิน และผ่าตัดไส้เลื่อนแบบส่องกล้องโดยทีมแพทย์เฉพาะทางพร้อมห้องผ่าตัดมาตรฐานสากล และดูแลอย่างใกล้ชิดทุกขั้นตอน
นัดหมาย / ปรึกษาแพทย์
ศูนย์ศัลยกรรมผ่านกล้อง
รพ.วิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
02-441-7899 ต่อ 1111 , 3124 หรือ1792
ติดต่อผ่านช่องทางไลน์ได้ง่ายๆ Line
สามารถตรวจเช็ค ตารางแพทย์ออกตรวจ เพื่อขอเข้ารับคำปรึกษาได้เลยค่ะ
