บทความโดย
นพ.ชินะภัทร์ วุฒิวณิชย์
แพทย์เฉพาะทางศัลยกรรมหลอดเลือด
การฟอกไตด้วยเครื่อง (Hemodialysis) เป็นวิธีช่วยชีวิตผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง แต่สิ่งสำคัญที่สุด คือ “เส้นฟอกไต” ที่ทำหน้าที่เป็นประตูให้นำเลือดเข้า-ออกจากเครื่องฟอก ถ้าเส้นฟอกไตเกิดปัญหาตีบตัน อุดตัน หรืออักเสบ จะทำให้ฟอกเลือดได้ไม่เต็มที่ และอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ ดังนั้นการดูแลเส้นฟอกไตให้ดี ตั้งแต่วันแรกจนตลอดอายุใช้งานจึงจำเป็นมาก
ทำไมต้องดูแลเส้นฟอกไตอย่างใกล้ชิด
1.ป้องกันเส้นตีบหรือตัน
- เมื่อเส้นฟอกไตถูกใช้ฟอกเลือดบ่อย ๆ จะเสื่อมไปตามธรรมชาติ หากไม่ดูแลอาจตีบหรือเกิดลิ่มเลือดอุดตัน
- ลดความเสี่ยงการติดเชื้อ
- โดยเฉพาะในผู้ที่ใส่ Catheter การดูแลแผล การทำความสะอาดถูกต้องสำคัญมาก
3.ยืดอายุเส้นฟอกไต
- AV Fistula ที่ดูแลดีอยู่ได้ 5-7 ปี หรือมากกว่า ช่วยเลี่ยงการต้องผ่าตัดทำเส้นใหม่
วิธีดูแลเส้นฟอกไตด้วยตัวเอง
สิ่งที่ควรทำเป็นประจำ
✅ ยกแขนสูงเมื่อรู้สึกบวม
✅ คลำเส้นทุกวัน ถ้าเสียงฟู่เบาลงหรือไม่รู้สึกสั่น ควรพบแพทย์
✅ รักษาสุขอนามัย ล้างมือก่อนจับแผลหรือใกล้เส้น
✅ พบแพทย์ตามนัด ตรวจ Ultrasound Doppler เพื่อตรวจ flow
สิ่งที่ควรหลีกเลี่ยง
🚫 อย่าวัดความดัน หรือเจาะเลือดบริเวณแขนข้างทำเส้น
🚫 ไม่ควรสะพายกระเป๋าหนัก หรือถือของ >3 กก.
🚫 หลีกเลี่ยงนอนทับหรือกดทับเส้นฟอกไต
สัญญาณอันตรายที่บอกว่าเส้นฟอกไตอาจมีปัญหา
- ฟอกไตนานขึ้น หรือฟอกแล้วค่า BUN, Creatinine ไม่ลด
- แขนบวม แดง ร้อน หรือปวด
- คลำแล้วไม่รู้สึกสั่น (thrill) หรือใช้เครื่องฟังเสียงแล้วเสียงเบาลง
- กดหยุดเลือดยากบริเวณที่แทงเข็มเพื่อฟอกไต
หากมีอาการเหล่านี้ ควรพบแพทย์ทันที ไม่ควรปล่อยไว้จนเส้นตัน อาจต้องผ่าตัดหรือเปลี่ยนเส้นใหม่
ถ้าดูแลดีแล้ว เส้นฟอกไตอยู่ได้กี่ปี?
- AV Fistula อยู่ได้ 5-7 ปีหรือมากกว่า
- AV Graft อยู่ได้ 2-3 ปี
- Catheter Permcath (สายฟอกไตถาวร):ใช้สำหรับฟอกไตในระยะยาว โดยสามารถอยู่ในร่างกายได้ประมาณ 6–12 เดือน หรือมากกว่านั้น ขึ้นกับการดูแลรักษาอย่างเหมาะสม
แม้จะใช้งานได้นาน แต่ยังมีความเสี่ยงในการติดเชื้อหากดูแลไม่ถูกวิธี จึงต้องทำความสะอาดและเปลี่ยนผ้าปิดแผลสม่ำเสมอ - Double Lumen Catheter (ชั่วคราว): เหมาะสำหรับใช้ฟอกไตชั่วคราวในช่วงสั้น ๆ ไม่เกิน 3 สัปดาห์ โดยมักใช้ในผู้ป่วยไตวายเฉียบพลัน หรือระหว่างรอสร้างเส้นฟอกถาวร
หากใช้เกินระยะเวลาที่กำหนด จะเพิ่มความเสี่ยงในการติดเชื้อรุนแรงและเกิดลิ่มเลือดอุดตัน
FAQ: คำถามที่พบบ่อย
Q: ทำไมห้ามวัดความดันหรือเจาะเลือดแขนข้างทำเส้น?
A: เพราะแรงกดทำให้หลอดเลือดเส้นฟอกไตแตก ตีบ หรือเกิดลิ่มเลือดได้ง่าย
Q: หลังฟอกไตควรดูแลแขนข้างทำเส้นอย่างไร?
A: ยกแขนสูง 15-30 นาที กดบริเวณเจาะให้แน่น และสังเกตเลือดหยุดสนิทก่อนกลับบ้าน
Q: ถ้าเส้นตีบหรือตันแล้ว สามารถทำเส้นใหม่ได้ไหม?
A: ได้ แพทย์อาจใช้การขยายด้วยบอลลูน (PTA) หรือผ่าตัดทำเส้นใหม่ที่ตำแหน่งอื่น
ตรวจและดูแลเส้นฟอกไตกับทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
การดูแลเส้นฟอกไต ต้องอาศัยทั้งความใส่ใจของผู้ป่วย และทีมแพทย์ที่เชี่ยวชาญที่ ศูนย์อายุรกรรม 24 ชั่วโมง โรงพยาบาลวิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
เรามีแพทย์โรคไต ศัลยแพทย์หลอดเลือด และเครื่อง Ultrasound Doppler คอยตรวจ flow ของเส้นฟอกไต ช่วยให้คุณมั่นใจว่าฟอกไตได้เต็มประสิทธิภาพ ลดความเสี่ยงเส้นตีบตัน
ศูนย์อายุรกรรม 24 ชั่วโมง
โรงพยาบาลวิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
โทร: 02-441-7899 หรือ1792
แผนที่: ใกล้พุทธมณฑล – หนองแขม – อ้อมน้อย
นัดหมายออนไลน์: Line
