บทความโดย
นพ.อาสาฬห์ โชติพันธุ์วิทยากุล
แพทย์อายุรศาสตร์โรคระบบทางเดินอาหารและตับ
ส่องกล้องกระเพาะอาหารและลำไส้
ลำไส้แปรปรวน (IBS) คืออะไร?
ลำไส้แปรปรวน (Irritable Bowel Syndrome – IBS) เป็นภาวะที่ลำไส้ทำงานผิดปกติโดยไม่มีสาเหตุที่ชัดเจน ทำให้เกิดอาการปวดท้อง ท้องเสีย ท้องผูก หรือทั้งสองอย่างสลับกัน และมีแนวโน้มจะเรื้อรัง ส่งผลต่อคุณภาพชีวิต
แม้จะไม่ใช่โรคร้ายแรงหรือโรคติดเชื้อ แต่ IBS สามารถรบกวนชีวิตประจำวันได้มาก จึงไม่ควรมองข้าม
สาเหตุของโรคลำไส้แปรปรวน
- ความเครียดสะสมและภาวะวิตกกังวล
- ความไม่สมดุลของจุลินทรีย์ในลำไส้
- ระบบประสาทในลำไส้ไวต่อสิ่งกระตุ้นมากกว่าปกติ
- อาหารบางชนิด เช่น นม ถั่ว แอลกอฮอล์
- การติดเชื้อในทางเดินอาหารช่วงก่อนหน้า
อาการของโรคลำไส้แปรปรวน
- ปวดท้อง ท้องอืด แน่นท้อง
- อุจจาระเปลี่ยนแปลง เช่น แข็งมาก/เหลวมาก
- รู้สึกถ่ายไม่สุด หรือถ่ายหลายรอบต่อวัน
- ผายลมบ่อย อุจจาระเล็กลง
- อาการดีขึ้นหลังถ่ายอุจจาระ
ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการเรื้อรังสลับช่วงดีขึ้น-แย่ลง โดยไม่มีสาเหตุชัดเจน
โรคลำไส้แปรปรวนมีกี่แบบ?
| ประเภท | อาการเด่น |
| IBS-C | ท้องผูกเป็นหลัก |
| IBS-D | ถ่ายเหลว/ถ่ายบ่อยเป็นหลัก |
| IBS-M | สลับระหว่างท้องผูกและถ่ายเหลว |
การจำแนกประเภทช่วยให้แพทย์เลือกแนวทางการรักษาได้ตรงจุดมากขึ้น
ลำไส้แปรปรวนหายเองได้ไหม?
โรคลำไส้แปรปรวนไม่ใช่โรคอันตราย แต่ไม่ได้หายขาดเองในทุกคน จำเป็นต้องควบคุมอาการระยะยาว โดยการปรับอาหาร พฤติกรรม และบางรายอาจต้องใช้ยา
การวินิจฉัยโรค IBS
- ประเมินจากอาการตาม Rome IV Criteria
- ตรวจร่างกายโดยแพทย์
- ตรวจอุจจาระเพื่อตัดโรคติดเชื้อ
- ตรวจเลือด หากสงสัยภาวะอื่น เช่น โลหิตจาง
- อาจมีการส่องกล้องลำไส้ใหญ่หากอาการผิดปกติรุนแรงหรืออายุมากกว่า 50 ปี
การรักษาโรคลำไส้แปรปรวน
- ปรับอาหาร: หลีกเลี่ยงอาหารกระตุ้น เช่น นม ถั่ว หัวหอม อาหารทอด แอลกอฮอล์
- FODMAP Diet: ลดกลุ่มอาหารที่ก่อการหมักในลำไส้ เช่น แอปเปิ้ล น้ำผึ้ง ขนมปังขาว
- พฤติกรรม: นอนให้เพียงพอ ลดความเครียด ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- ยา: แก้ปวดเกร็ง (antispasmodic), ยาแก้ท้องเสีย/ท้องผูก, probiotic
ลำไส้แปรปรวน กินอะไรได้ / ห้ามกินอะไร?
อาหารที่ควรหลีกเลี่ยง:
- หัวหอม กระเทียม ถั่ว นมวัว น้ำอัดลม แอลกอฮอล์
อาหารที่แนะนำ:
- ข้าวกล้อง กล้วยสุก ผักลวก เนื้อปลา น้ำเปล่า โยเกิร์ตโปรไบโอติกบางชนิด
ลำไส้แปรปรวน กินกล้วยได้ไหม?
ได้ โดยเฉพาะกล้วยสุกที่มีไฟเบอร์ชนิดละลายน้ำ ช่วยปรับสมดุลลำไส้
ลำไส้แปรปรวน กินข้าวได้ไหม?
ได้ ควรเลือกข้าวกล้องหรือข้าวไม่ขัดสีเพื่อให้ได้ใยอาหารที่ดีต่อระบบขับถ่าย
คำถามที่พบบ่อย (FAQ)
Q: IBS กับมะเร็งลำไส้เกี่ยวกันไหม?
A: ไม่เกี่ยวกัน แต่หากอายุมากและมีอาการผิดปกติควรตรวจเพิ่ม
Q: IBS ต้องกินยาตลอดไหม?
A: ไม่จำเป็นทุกคน แพทย์จะประเมินตามอาการ
Q: IBS เป็นโรคทางจิตเวชไหม?
A: ไม่ใช่ แต่ความเครียดมีผลต่ออาการมาก
ตรวจลำไส้แปรปรวนที่ไหนดี?
หากคุณมีอาการที่ตรงกับ IBS หรือสงสัยว่าลำไส้ทำงานผิดปกติ สามารถพบแพทย์เฉพาะทางระบบทางเดินอาหารและตับได้ที่ คลินิกทางเดินอาหารและตับ รพ.วิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
- ตรวจวินิจฉัย + อัลตราซาวด์ + ปรึกษาอาหารเฉพาะบุคคล
- ทีมแพทย์เฉพาะทางระบบทางเดินอาหารพร้อมดูแล
นัดหมาย / ปรึกษาแพทย์
คลินิกทางเกินอาหารและตับ
รพ.วิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
02-441-7899 หรือ1792
ติดต่อผ่านช่องทางไลน์ได้ง่ายๆ Line
สามารถตรวจเช็ค ตารางแพทย์ออกตรวจ เพื่อขอเข้ารับคำปรึกษาได้เลยค่ะ
