เส้นฟอกไต มีกี่แบบ? ต่างกันยังไง | รู้ไว้ก่อนทำฟอกไต

บทความโดย
นพ.ชินะภัทร์  วุฒิวณิชย์
แพทย์เฉพาะทางศัลยกรรมหลอดเลือด

สำหรับผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะสุดท้าย “เส้นฟอกไต” หรือการสร้างทางออกสำหรับฟอกเลือด ถือเป็นขั้นตอนสำคัญที่ช่วยให้การฟอกไตผ่านเครื่องทำได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ หลายคนอาจสงสัยว่าเส้นฟอกไตมีกี่แบบ แต่ละแบบต่างกันยังไง และทำไมแพทย์ถึงเลือกวิธีนี้ให้เรา บทความนี้จะช่วยคลายข้อสงสัยเหล่านั้น

เส้นฟอกไตคืออะไร? ทำไมต้องทำ

การฟอกไตด้วยเครื่อง (Hemodialysis) ต้องใช้เส้นเลือดที่แข็งแรง และมีอัตราการไหลของเลือดสูงพอ การทำเส้นฟอกไตจึงเป็นการเตรียม “ทางเข้า-ออก” ของเลือดให้เครื่องฟอกเลือดได้อย่างราบรื่น กำจัดของเสีย เกลือส่วนเกิน และน้ำส่วนเกินออกจากร่างกาย ช่วยควบคุมสมดุลในร่างกาย ลดอาการบวม เหนื่อย หรือความเสี่ยงจากโพแทสเซียมสูง

เส้นฟอกไต มีกี่แบบ?

เส้นฟอกไตแบ่งออกเป็น 4 ประเภทหลัก ดังนี้

1. AV Fistula (ใช้หลอดเลือดของผู้ป่วยเอง)

• คือการผ่าตัดเชื่อมต่อหลอดเลือดแดงกับหลอดเลือดดำในแขน
• ทำให้หลอดเลือดขยายตัวและแข็งแรง สามารถรองรับเข็มฟอกไตได้
• อายุการใช้งานนานที่สุด (5-7 ปีหรือมากกว่า), ความเสี่ยงติดเชื้อต่ำ
• ข้อจำกัด ต้องรอ 4-8 สัปดาห์ให้หลอดเลือดขยายตัวก่อนเริ่มใช้ฟอกไต

2. AV Graft (ใช้หลอดเลือดเทียม)

• ใช้หลอดเลือดแดงเชื่อมระหว่างหลอดเลือดแดงกับหลอดเลือดดำ
• แนะนำทำในผู้ที่หลอดเลือดของตัวเองไม่เหมาะสำหรับ AV Fistula
• ข้อจำกัด: อายุการใช้งานสั้นกว่า (โดยเฉลี่ย  1-3 ปี), และเสี่ยงตีบตันมากกว่า

3. Double Lumen Catheter (สายฟอกเลือดชั่วคราว)

• สายฟอกเลือดชั่วคราว มักใส่เข้าหลอดเลือดดำบริเวณคอหรือขาหนีบ
• ใช้ฟอกไตได้ทันที เหมาะสำหรับกรณีฉุกเฉิน
• ข้อจำกัด: แนะนำให้ใช้ในระยะสั้นไม่เกิน 2-4 สัปดาห์ เนื่องจากมีความเสี่ยงติดเชื้อสูง

4. Tunnelled Cuffed Catheter/ Permanent Catheter (สายฟอกเลือดชนิดกึ่งถาวร)

• สายฟอกเลือดชนิดกึ่งถาวร มักใส่เข้าหลอดเลือดดำบริเวณคอ โดยหายสายจะโผล่จากผิวหนังบริเวณหน้าอก
• ใช้ฟอกไตได้ทันที เหมาะสำหรับกรณีฉุกเฉิน
• อายุการใช้งานได้นาน 3-5 ปี มีโอกาสติดเชื้อต่ำ

เส้นฟอกไตแต่ละแบบ ต่างกันยังไง?

เส้นฟอกไตแบบไหน เหมาะกับใคร?

• AV Fistula: เหมาะกับผู้ป่วยที่วางแผนฟอกไตระยะยาว มีหลอดเลือดดี สามารถรอให้หลอดเลือดขยายตัวได้
• AV Graft: สำหรับผู้ที่หลอดเลือดไม่แข็งแรงพอสร้าง Fistula ได้ แต่ยังต้องการตัวเลือกถาวร
• Catheter: ใช้ในผู้ป่วยที่ต้องเริ่มฟอกไตทันที หรือผู้ที่ร่างกายไม่พร้อมสำหรับการผ่าตัดสร้าง Fistula / Graft

เส้นฟอกไตเจ็บไหม? ฟื้นตัวยังไง?

การทำ AV Fistula

• เป็นการผ่าตัดเล็ก ใช้ยาชาเฉพาะที่ จึงแทบไม่รู้สึกเจ็บในขณะทำ
• อาจมีความรู้สึกตึงหรือชาเล็กน้อยบริเวณที่ทำ หลังผ่าตัดสามารถบรรเทาอาการได้ด้วยยาแก้ปวดตามแพทย์สั่ง

การทำ AV Graft

• เป็นการผ่าตัดที่ซับซ้อนมากขึ้น ใช้เวลาผ่าตัดนานกว่า
• ต้องทำการผ่าตัดภายใต้การดมยาสลบ (General Anesthesia) หรือใช้ยาช่วยให้มีอาการเคลิ้มหลับ (IV Sedation) ร่วมกับการฉีดยาชาเฉพาะที่
• หลังผ่าตัดอาจมีอาการปวดตึงบริเวณแผล ซึ่งบรรเทาได้ด้วยยาแก้ปวด

การฟื้นตัวหลังทำเส้นฟอกไต

• โดยทั่วไปผู้ป่วยอาจพักฟื้นที่โรงพยาบาล 1 วัน หรือมากกว่านั้นตามความเหมาะสม
• รักษาความสะอาดของแผล หลีกเลี่ยงการยกของหนักหรือกดทับบริเวณเส้นฟอกไต
• AV Fistula ต้องรอ 4–8 สัปดาห์ให้หลอดเลือดแข็งแรงก่อนเริ่มใช้งานฟอกไต
• AV Graft ใช้ได้เร็วกว่า โดยเฉลี่ย 2–3 สัปดาห์
• หากมีอาการบวม แดง ปวดมาก หรือมีไข้ ควรรีบพบแพทย์ทันที

บทความที่เกี่ยวข้อง การดูแลเส้นฟอกไต ลดเสี่ยงตีบตัน ให้อยู่ได้นาน 

FAQ: คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับเส้นฟอกไต

Q: เส้นฟอกไตต้องทำใหม่หรือไม่?
A: หากเส้นเดิมตีบ อุดตัน หรือมีการติดเชื้อ อาจจำเป็นต้องผ่าตัดทำใหม่หรือเปลี่ยนตำแหน่ง

Q: หลังทำเส้นฟอกไต ต้องระวังอะไร?
A: อย่ากด ทับ หรือวัดความดันที่แขนข้างทำเส้น และควรสังเกตอาการแดง ร้อน ปวด บวม ซึ่งอาจบ่งบอกการติดเชื้อ

Q: ถ้าเลือกไม่ได้เอง แพทย์จะช่วยตัดสินใจยังไง?
A: แพทย์จะดูสมรรถภาพหลอดเลือด อายุ โรคประจำตัว และโอกาสใช้งานระยะยาวก่อนช่วยเลือกวิธีที่เหมาะสมที่สุด

ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางโรคไต และศัลยแพทย์หลอดเลือดที่ ศูนย์อายุร
กรรม 24 ชั่วโมง โรงพยาบาลวิชัยเวชฯ อ้อมน้อย เรามีทีมแพทย์เฉพาะทางคอยดูแล ให้คำแนะนำเรื่องการเลือกวิธีทำเส้นฟอกไตที่เหมาะกับคุณ พร้อมวางแผนการดูแลต่อเนื่อง

ศูนย์อายุรกรรม 24 ชั่วโมง
โรงพยาบาลวิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
โทร: 02-441-7899  หรือ1792
แผนที่: ใกล้พุทธมณฑล – หนองแขม – อ้อมน้อย
นัดหมายออนไลน์: Line