บทความโดย
นพ.ชินะภัทร์ วุฒิวณิชย์
แพทย์เฉพาะทางศัลยกรรมหลอดเลือด
การฟอกไตด้วยเครื่อง (Hemodialysis) จำเป็นต้องมี “เส้นฟอกไต” หรือหลอดเลือดพิเศษที่แข็งแรงพอจะรองรับการไหลของเลือดจำนวนมาก หากเส้นฟอกไตเกิดการ ตีบ (stenosis) หรืออุดตัน (thrombosis) อาจส่งผลให้การฟอกไตทำงานไม่ได้เต็มที่ เสี่ยงต่อภาวะของเสียคั่งค้างในร่างกาย ซึ่งอันตรายถึงชีวิตได้
ทำไมเส้นฟอกไตถึงตีบตันได้?
เส้นฟอกไต (AV Fistula, AV Graft , Double Lumen Cathete Tunnelled Cuffed Catheter/ Permanent Catheter) ถูกใช้งานบ่อยครั้งต่อสัปดาห์ ทำให้เส้นเลือดเกิดการเสื่อมตามธรรมชาติ ประกอบกับการแทงเข็มซ้ำ ๆ อาจทำให้ผนังหลอดเลือดหนาตัวจนตีบ หรือเกิดลิ่มเลือดอุดตันได้
อ่านเพิ่มเติม เส้นฟอกไต มีกี่แบบต่างกันยังไง
ปัจจัยเสี่ยงหลักที่ทำให้เส้นฟอกไตตีบตัน
- อายุเส้นฟอกไตนานหลายปี
- ใช้แขนหนัก ยกของหนัก บีบ กด หรือทับเส้นบ่อย ๆ
- โรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันสูง
- การติดเชื้อ หรือการไหลเวียนเลือดผิดปกติ
อาการเส้นฟอกไตตีบตัน สังเกตได้อย่างไร?
สัญญาณเตือนสำคัญ
- ฟอกไตแล้วเลือดไหลน้อยกว่าปกติ เครื่องฟอกเลือดมักมีเสียงเตือนเรื่อง flow rate
- บริเวณเส้นบวมผิดปกติ อาจคลำได้เป็นก้อนหรือปวด
- มือบวม นิ้วบวม
- ฟอกไตนานขึ้น หรือไม่สะอาด ค่า BUN, creatinine ยังคงสูง
- เสียงฟู่ (bruit) เบาลงหรือหายไป เมื่อเอาหูฟังแนบกับเส้น (เป็นวิธีที่พยาบาลใช้ตรวจประจำ)
- ในบางรายอาจมีเลือดออกซึมผิดปกติหลังถอนเข็มฟอกไต
หากมีอาการเหล่านี้ ต้องรีบแจ้งแพทย์หรือพยาบาลทันที เพื่อประเมินและตรวจวัด flow ของเส้นฟอกไต
ถ้าเส้นฟอกไตตีบตัน ไม่รักษาอันตรายอย่างไร?
- ทำให้การฟอกไตไม่สะอาด ของเสียและน้ำเกินคั่งในร่างกาย
- เสี่ยงต่อหัวใจวายจาก overload
- หากปล่อยไว้นาน อาจไม่สามารถใช้เส้นเดิมได้อีก ต้องผ่าตัดทำเส้นใหม่
- ในกรณีรุนแรง อาจมีลิ่มเลือดหลุดไปอุดตันหลอดเลือดส่วนอื่น
วิธีป้องกันเส้นฟอกไตตีบตัน
- หลีกเลี่ยงการกด รัด ทับ หรือวัดความดัน บนแขนข้างทำเส้นฟอกไต
- ยกแขนสูงเมื่อมีอาการบวม
- ไม่หิ้วของหนักเกิน 2-3 กก. ด้วยแขนข้างทำเส้น
- คอยคลำเส้นทุกวัน ถ้าเสียงฟู่เบา ควรมาตรวจ
- พบแพทย์ตามนัด และตรวจ Ultrasound Doppler ตามกำหนด
อ่านเพิ่มเติม การดูแลเส้นฟอกไต ลดเสี่ยงตีบตัน อยู่ได้นาน
FAQ: คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับเส้นฟอกไตตีบตัน
Q: เส้นฟอกไตตีบตันรักษายังไง?
A: แพทย์อาจใช้วิธี ฉีดสีแล้วทำบอลลูน (Angioplasty) เพื่อขยายเส้น หรือใส่ stent บางรายอาจต้องผ่าตัดเปลี่ยนเส้นใหม่
Q: ตรวจว่าเส้นฟอกไตตีบไหมทำยังไง?
A: ตรวจคลื่นเสียงดู flow (Ultrasound Doppler) หรือฟังเสียงฟู่ ถ้าเสียงเบาเป็นสัญญาณว่าอาจตีบ
Q: เส้นฟอกไตที่ตีบตันอยู่ได้กี่ปี?
A: โดยเฉลี่ย AV Fistula อยู่ได้ 5-7 ปี, Graft 2-3 ปี แต่ถ้าดูแลดีและตรวจ flow สม่ำเสมอ อาจอยู่ได้นานกว่านั้น
ให้เราดูแลเส้นฟอกไตของคุณ
หากคุณหรือคนในครอบครัวกำลังฟอกไต และกังวลเรื่องเส้นฟอกไตตีบตัน ศูนย์อายุรกรรม 24 ชั่วโมง โรงพยาบาลวิชัยเวชฯ อ้อมน้อย มีทีมแพทย์โรคไต ศัลยแพทย์หลอดเลือด และเครื่อง Ultrasound Doppler คอยตรวจติดตามอย่างใกล้ชิด ลดความเสี่ยงเส้นตันให้คุณมั่นใจได้ว่าการฟอกไตปลอดภัย
ศูนย์อายุรกรรม 24 ชั่วโมง
โรงพยาบาลวิชัยเวชฯ อ้อมน้อย
โทร: 02-441-7899 หรือ1792
แผนที่: ใกล้พุทธมณฑล – หนองแขม – อ้อมน้อย
นัดหมายออนไลน์: Line
